“`html

Dema Ku Rêzimanê Kurmancî: Celadet Bedirxan ve Kamran Bedirxan’ın Katkıları

Kurmançî alfabelerinin ve yazısı üzerine yapılan çalışmalar, her zaman önemini korumuştur. Mîr Celadet Alî Bedirxan, bu alandaki en önemli figürlerden biri olarak, Latin alfabesi ile yazım sisteminin temelini atmıştır. Celadet Bedirxan’ın, Kurmancî dilindeki çalışmalarını ilk kez Kovara Hawar dergisinde yayımlamıştır. Ayrıca, bugün hâlâ kullandığımız alfabeyi de bu dergide tanıtmıştır. Celadet Bedirxan, Roger Lescot ile birlikte, kurmancî dilinin yapılarına dair önemli eserler ortaya koymuştur; bu çalışmalar, Lescot’un katkıları sonrasında tamamlanmıştır ve tamamen Fransızca kaleme alınmıştır. Sonrasında ise Paris Kürt Enstitüsü aracılığıyla Türkçeye çevrilmiştir.

Celadet Bedirxan Şam’da aktif çalışmalarını sürdürürken, onun kardeşi Kamran Bedirxan da Bêrût’te Türkiye döneminde benzer çalışmalara katkıda bulunmuştur. Celadet’in eserleri arasında, Hawar ve Ronahî gibi dergilerde yayınlanan birçok yazı bulunmaktadır. Bunların yanı sıra, Kamran Bedirxan’ın çalışmaları da oldukça dikkat çekicidir. Özellikle, Kur’anın Hawar dergisinde parça parça yayımlanması, onun etkileyici katkılarındandır.

Celadet Bedirxan’ın vefatından sonra (1951), Kamran Bedirxan da Fransa’daki dil alanındaki çalışmalarına devam etmiştir. Fransızca eserlerinin yanı sıra, Kurmancî dilinde de önemli kitaplar yazmıştır. 1971 yılında Paris’te yayımlanan “Rêzana Zmanê Kurdî” adlı eser, bu alandaki önemli metinlerden biri olmuştur. Bu çalışma, Kurmancî dilinde yazılmış ilk kurmancî dil bilgisi kitaplarından biridir ve pek çok dilbilgisi kavramına yer vermektedir. Bu yazıda bu kavramlara değinirken, Mîr Celadet Bedirxan ve Kamran Bedirxan arasındaki bazı farklara da dikkat çekmekteyim. Örneğin, Celadet Bedirxan’ın kullandığı terim sayısı 69 iken, Kamran Bedirxan’ın kullandığı terim sayısı 214’tür. Gazete Duvar okurları için bu iki isim arasında bir kıyaslama yapma imkânı sunmak amacıyla aşağıdaki listeleri de paylaşıyorum.

Mîr Celadet Bedirxan’ın Kullandığı Terimler

• Kurdî – Türkçe
• Baneşan – Ünlem
• Bêje – Kelime
• Bendik – Tire
• Bihnok – Virgül
• Binavkirî – Belirtili
• Birên qisetê – Sözcük türleri
• Bireser – Nesne
• Daçek – Edat
• Dengdar – Sessiz harf
• Dengdêr – Sesli harf
• Gramêr – Dil bilgisi
• Pêveber – Yüklem
• Serenav – Başlık
• Zayend – Cinsiyet

Kamran Bedirxan’ın Kullandığı Terimler

• Kurdî – Türkçe
• Awa – Durum
• Baneşan – Ünlem
• Bariyar – Aşağılayıcı
• Bihnok – Virgül
• Bêje – Kelime
• Bêjeya guhêrbar – Değişen kelime
• Bêjeya neguhêrbar – Değişmez kelime
• Dem – Zaman
• Dengdar – Sessiz harf
• Dengdêr – Sesli harf
• Elfabe – Alfabe
• Pêşekar – Nesir yazarı
• Tewandin – İsim çekmek
• Zman axaftinê – Konuşma dili

Makalemizde adı geçen kültürel ve dilsel çalışmaları daha detaylı bir şekilde incelemek için üstteki bağlantılardan yararlanabilirsiniz. Bilgiler ve detaylar için basılı eserleri takip etmek faydalı olacaktır.

“`