BBC, Rusya tarafından finanse edilen gizli bir şebekenin Moldova’da yaklaşan seçimlere müdahale etmeye çalıştığını ortaya çıkardı.
Gizli bir muhabir kullanarak bu ağın 28 Eylül’de yapılacak meclis seçimleri öncesinde Rusya yanlısı propaganda yapmaları ve Moldova’nın Avrupa Birliği (AB) yanlısı iktidar partisinin aleyhinde sahte haberler yaymaları halinde katılımcılara para sözü verdiğini keşfettik.
Katılımcılara Moldova’daki Rusya yanlısı muhalefetin destekçilerini bulup gizlice kaydetmeleri ve sözde bir anket yapmaları için para ödendi.
Bu işlem var olmayan bir kuruluş adına yapıldığı için yasa dışı kabul ediliyor.
Ağın organizatörlerinden biri, bu anketin sonucunun seçim sonucunun sorgulanmasına zemin hazırlayabileceğini öne sürdü.
İktidar partisinin kaybedeceğini öne süren sözde anket internette yayınlandı.
Resmi anketlere göreyse Cumhurbaşkanı Maia Sandu’nun iktidardaki Eylem ve Dayanışma Partisi (PAS) şu anda Rusya yanlısı Yurtsever Seçim Bloğu’nun (BEP) önünde.
Bu gizli ağ ile Moldovalı oligark İlan Shor arasında bağlantılar tespit ettik. Shor , ABD tarafından ” Kremlin’in kötü niyetli etki operasyonları” nedeniyle yaptırım listesine alındı ve şu anda Moskova’da kaçak yaşıyor.
İngiltere de kendisine yolsuzluk nedeniyle yaptırım uyguluyor.
Ayrıca bu ağ ile Evrazia adlı bir kâr amacı gütmeyen kuruluş (STK) arasında bağlantılar bulduk.
Evrazia’nın Shor ile bağlantıları var ve geçen yıl Moldova vatandaşlarına AB üyeliğine karşı oy kullanmaları için rüşvet verdiği iddiasıyla İngiltere, ABD ve AB tarafından yaptırıma tabi tutuldu.
AB’ye katılma referandumu çok küçük bir farkla birliğe katılma lehinde sonuçlandı.
Moldova Emniyet Müdürü Viorel Cernauteanu, BBC Dünya Servisi’ne yaptığı değerlendirmede “2024’te [İlan Shor’un] kampanyasının odak noktası paraydı. Bu yıl ise odak noktası dezenformasyon” dedi.
İlan Shor ve Evrazia, soruşturma bulgularımıza yanıt vermedi.
Uzmanlara göre Ukrayna ve Romanya arasında sıkışmış küçük bir ülke olan Moldova, hem Avrupa hem de Kremlin için stratejik öneme sahip.
BBC Dünya Servisi, Telegram adlı mesajlaşma uygulaması üzerinden koordine edilen dezenformasyon ağına bir muhbir tarafından gönderilen bir bağlantı aracılığıyla sızdı.
Böylece demokrasi karşıtı bir propaganda ağının nasıl işlediğine dair önemli fikirler edindik.
Gizli görevdeki muhabirimiz Ana ve diğer 34 kişiden “ajanları hazırlayacak” gizli çevrimiçi seminerlere katılmaları istendi.
“Mutfağınızdan ulusal liderliğe nasıl geçilir?” gibi başlıklarla yürütülen seminerler, bir eleme süreci görevi görüyor gibiydi.
Ana ve diğerleri öğrendikleriyle ilgili düzenli olarak sınava giriyorlardı.
Muhabirimiz daha sonra Alina Juc adlı bir ağ koordinatörü tarafından arandı.
Juc’un sosyal medya profilinde Moldova’nın doğusunda Moskova’ya bağlı ayrılıkçı bir bölge olan Transdinyester’den olduğu yazıyor.
Instagram hesabında son birkaç yıl içinde Rusya’ya çok sayıda seyahat yaptığı görülüyor.
Juc, Ana’ya seçim öncesinde TikTok ve Facebook paylaşımları yapması için kendisine ayda 3.000 Moldova leyi (yaklaşık 7500 lira) ödeneceğini ve paranın Rusya Savunma Bakanlığı’nın resmi bankası olarak faaliyet gösteren Promsvyazbank üzerinden gönderileceğini söyledi. Yaptırım listesindeki bu banka aynı zamanda İlanShor’un şirketlerinden birinde hissedar.
Ana ve diğer yeni üyeler ChatGPT kullanarak sosyal medya gönderileri üretmek üzerine eğitim aldı.
Bu eğitimlerde içeriğin “gerçeklikten ziyade biraz hiciv içeriyorsa insanları cezbettiği” söylendi ancak gönderilerin “organik” hissettirmesi için çok fazla yapay zeka kullanımından kaçınılması gerektiği vurgulandı.
Ana ve BBC, Telegram grubu içinde katılımcılara daha önce verilen talimatlara erişti.
Başlangıçta üyelerden Moldova tarihindeki tarihi figürlerle ilgili vatansever paylaşımlar istendiği ancak taleplerin giderek açıkça siyasi bir hal aldığı görüldü.
Ana’dan Moldova’nın mevcut hükümetinin seçim sonuçlarında hile yapmayı planladığı, Moldova’nın potansiyel AB üyeliğinin vatandaşlarının “cinsel yönelimlerini” LGBT şeklinde değiştirmelerine bağlı olduğu ve Cumhurbaşkanı Sandu’nun çocuk kaçakçılığı yaptığı gibi asılsız iddialara dair paylaşım yapması istendi.
Sosyal medya kampanyaları artık sıklıkla ulusal seçimlerin merkezinde yer alıyor.
Moldova’nın iktidar partisi PAS’ı destekleyen sosyal medya paylaşımlarını izledik ancak belirgin bir dezenformasyon kampanyasına rastlamadık.
Ağ içinde yürüttüğümüz gizli çalışma boyunca sınırlı sayıda ve sadece gerçeklere dayanan paylaşımlar yaptık.
Sızdığımız gruba benzer birden fazla gruptan oluştuğuna dair elimizde kanıt olduğu için ağda başka kimlerin olduğunu öğrenmek istedik.
Telegram erişimimiz aracılığıyla takip edebileceğimiz diğer hesaplarda da benzer faaliyetler aradık.
Ağın, aralarında haber kanalı taklidi de yapan en az 90 TikTok hesabından oluştuğu sonucuna vardık.
Bu hesaplar, Ocak’tan bu yana toplamda 23 milyondan fazla görüntüleme ve 860 bin beğeniye ulaşan binlerce video yayınladı.
Moldova’nın nüfusu ise sadece 2,4 milyon.
Bulgularımızı ABD merkezli dijital araştırma grubu Digital Forensic Research Lab (DFRLab) ile paylaştık. Şirketin analizlerine göre bu ağ göründüğünden çok daha büyük olabilir.
DFRLab, ağın geniş ölçekte Ocak’tan bu yana TikTok’ta 55 milyondan fazla görüntüleme ve 2,2 milyondan fazla beğeni topladığını tespit etti.
Ağ sadece dezenformasyon yayınlamadı.
Juc ayrıca Ana’ya Moldova’nın başkentindeki insanlarla seçimlerde tercih ettikleri adaylar hakkında görüşerek gayri resmi bir anket yapması için saatte 200 Moldova leyi (yaklaşık 500 lira) nakit para teklif etti.
Bu görevi yerine getirmeden önce katılımcılara ankete katılanları nasıl kurnazca etkileyebilecekleri konusunda eğitim verildi.
Ayrıca, Rusya yanlısı muhalefeti desteklediklerini söyleyen katılımcıları gizlice kaydetmeleri istendi.
Juc, bunun “oylamaya hile karıştırılmasını önlemek” amacıyla yapıldığını belirterek, anket sonuçlarının ve gizli kayıtların PAS’ın kazanması durumunda seçim yolsuzluğuna kanıt olarak kullanılacağını öne sürdü.
Elimizdeki kanıtlar muhabirimizin katıldığı ağın Rusya tarafından finanse edildiğine işaret ediyor.
Ana, Alina Juc’un telefonda Moskova’dan para istediğini duydu ve para istediği anları kayda aldı.
Juc’u “Dinle, Moskova’dan para getirebilir misin… Sadece benimkilere maaşlarını vermem gerekiyor” derken görüntüledik.
Parayı kimden istediği kesin değil, ancak dezenformasyon ağı ve İlan Shor arasında Evrazia adlı STK üzerinden bağlantılar bulduk.
İlan Shor ve Evrazia soruşturma bulgularımıza yanıt vermedi.
BBC, Evrazia’nın internet sitesinde Ana’nın yöneticisi Alina Juc’un fotoğraflarını buldu. Ayrıca Ana’nın eklendiği Telegram gruplarından birinin adı “Evrazia liderleri” idi.
İngiltere Dışişleri Bakanlığı, Evrazia’nın “Moldova’da yolsuzluğa bulaşmış kaçak oligark İlan Shor adına… Moldova demokrasisini istikrarsızlaştırmak için” faaliyet gösterdiğini söylüyor.
Alina Juc’tan bulgularımızla ilgili yorum yapmasını istedik ancak kendisi yanıt vermedi.
TikTok, seçimler öncesinde ek emniyet ve güvenlik önlemleri uyguladığını ve “aldatıcı davranışlar ile agresif biçimde mücadele etmeyi” sürdürdüğünü söyledi.
Meta bulgularımıza yanıt vermedi.
Rusya’nın İngiltere büyükelçiliği dezenformasyon ve seçimlere müdahale olaylarına karıştığını reddetti ve Moldova’daki seçimlere asıl müdahale edenin AB olduğunu iddia etti.
Malvina Cojocari, Andreea Jitaru ve Angela Stanciu bu habere katkıda bulundu.
İlgili haberler
